دوفصلنامه علمی گلجام

Mendeley  

Zotero  

Shirazi A, keshavarz H, Ayatollahi H. Studying the Features of Color, Motifs and Texture of Carpetbags of Arab Jabbare in Fars. goljaam 2014; 9 (24) :27-54
URL: http://goljaam.icsa.ir/article-1-494-fa.html

ایل عرب فارس که زیر‌مجموعۀ اتحادیۀ خمسه به‌شمار می‌رود، سنت فرش‌بافی بسیار کهنی دارد. طایفه‌های بافندۀ این ایل که همگی در زیر‌مجموعۀ عرب‌های جَبّاره قرار می‌گیرند، فرهنگ فرش‌بافی فارس باستان را در صدر اسلام فراگرفته و در طول سده‌ها به شیوۀ خویش در آن تحول و دگرگونی ایجاد کرده‌اند. به اقتضای معیشت شبانی و کوچ‌روی، بافت برخی دست‌بافت‌های محفظه‌ای نیز به سنت بافندگی این مردمان راه یافته است. قالی-خورجین رایج‌ترین و مهمترین بافتۀ محفظه‌ای ایل عرب است. این‌گونه دست‌بافت‌ها پرز‌دار و گره‌بافته و از جنس قالی هستند و در دو‌لنگه یا تک‌لنگه و به‌صورت چهارگوش برای حمل بار بافته می‌شوند. هدف این مقاله مطالعۀ ویژگی‌های نقش‌پردازی، رنگ‌آمیزی و بافتار قالی-خورجین‌های ایل عرب فارس بوده است. روش تحقیق به شیوۀ توصیفی-تحلیلی بوده و گردآوری اطلاعات به‌صورت ترکیبی، کتابخانه‌ای و پژوهش میدانی به سرانجام رسیده است. نتایج این پژوهش آشکار ساخت که اسلوب بافت غالب این دست‌بافت‌ها گرۀ متقارن شمارۀ ۳، پودهای دوگانه و شیرازۀ چند‌رنگ است. از طرفی شیوۀ رنگ‌آمیزی تیره اندر تیره که سنت ایل عرب به‌حساب می‌آید در قالی-خورجین‌ها نیز بیش و کم به‌کار رفته است. شیوۀ نقش‌پردازی این بافته‌ها در دو گروه جای می‌گیرد. گروه اول که در آنها اساس نقشه بر نقش‌مایه‌های ریز و درشتی استوار شده که به شیوۀ منظم (شبه‌منظم) یا نامنظم در کنار هم یک طرح را تشکیل داده و شامل دو نقش مرغ و درخت و تمام‌مرغی می‌شود. در مقابل، گروه دوم که در آنها یک نقش کلی و اغلب منتظم بر فضای طراحی حاکم بوده و نقش‌مایه‌ها بر اساس آن چیده می‌شود و پذیرای نقش‌های شهری‌بافت فارس و دیگر مناطق شده است. بافندگان عرب طرح‌هایی مانند چهار‌ماهی، گل سوری، بته‌ای، بازو‌بندی و محرمات را به شیوۀ خویش ایلیاتی کرده و در قالی-خورجین‌ها به‌کار بسته‌اند.