نقش درخت زندگی در فرش های ترکمنی (با تاکید بر نقوش درخت در فرهنگ اسلامی و تمدن های باستانی)
جمال الدین توماج نیا
دانشجوی کارشناسی ارشد رشته پژوهش هنر‌دانشگاه تربیت مدرس
دکتر محمود طاووسی
استاد و مدیر گروه رشته پژوهش هنر دانشگاه تربیت مدرس
 چکیده
 در اسلام درخت زندگی را سدره یا طوبی می خوانند. در اذهان پیروان دین اسلام این درخت در بهشت می روید،‌ پس موضوعی است مناسب جهت خلاقیت های هنری در اصطلاح ترکمنی درخت زندگی را «یاشایش باغ» می خوانند. در این جستار سعی در بررسی نماد درخت و درخت زندگی است با رویکرد به اشکال درخت زندگی در تمدنهای باستانی و مقایسه این اشکال با نقوش موجود در فرشها و دستبافته های ترکمنی،‌برای بررسی این فرض که می توان نام درخت زندگی را به این نقوش اطلاق کرد. مقایسه های انجام شده حاکی از تشابه طرحهای درخت و درخت زندگی در فرشهای ترکمنی با طرحهای اسلامی و باستانی است. کلید واژگان درخت زندگی، درخت، فرشهای ترکمنی، جانماز، انسی،‌ نماز لیق


زیبایی در فرش دستباف ایران
 نازیلا دریایی
 کارشناس مرکز ملی فرش ایران
 چکیده
زیبایی فرش ایرانی یکی از عواملی است که باعث ماندگاری آن در جهان هنر شده است. شناخت بنیان چنین زیباییهایی، ارزیابی از فرش را همواره کرده و برای این ارزیابی،‌ معیارهای مناسبی به دست می دهد. همچنین شناخت و به کارگیری عوامل تاثیر گذار بر مرغوبیت و زیبایی فرش ایرانی،‌به جاودانگی آن کمک خواهد کرد. از این رو لازم است مجموعه عناصر و عواملی را که باعث زیبایی فرش ایران می شود. شناخت و برحسب اولویت،‌طبقه بندی، تعریف و معرفی کرد. هدف از این مقاله،‌شناخت عوامل تعیین کننده زیبایی در فرش دستباف ایران،‌و ارتباط عوامل مذکور با ارزشهای فرهنگی و هنری جامعه در جهت ارتقای استقبال مردم از فرش ایران بر مبنای زیباییهای آن است. سوال اصلی این تحقیق عبارت است از اینکه «آیا فرش دستباف ایران مبانی زیبایی شناسی دارد و این مبانی چگونه تبیین و تعریف می شود.» در نتیجه گیری مقاله ضمن صحه گذاشتن برسوال اول،‌این نکته را در می یابیم که زیبایی در فرش ایران قابل تقسیم بندی به دو دسته ظاهری و باطنی بوده و زیبایی ظاهری نیز خود به دو قسمت درونی و بیرونی تقسیم می گردد. طرح،‌ رنگ و ابعاد از جمله زیباییهای ظاهری و بیرونی فرش دستباف است. کلید واژگان فرش دستباف،‌زیبایی، زیبایی شناسی فرش


نمادگرایی و تاثیر آن در فرش ایران
دکتر امیرحسین چیت سازیان
استادیار گروه فرش دانشگاه کاشان
چکیده
 زیبایی دوستی و نمادگرایی دو ویژگی اصیل انسانی است که از آغازین دوره های حیات او در آثار و بقایای هنرهایش نمودی خاص دارند. از جمله جایگاه های بروز و ظهور نمادها به ویژه در ایران «فرش» است. فرش چون آیینه عرش،‌بازتابی از نگاره ها و طرح و نقشهای نمادین با الهام از باورها،‌اندیشه ها و آرزوهای انسان فرش نشین است. در این پژوهش نمادگرایی در فرش ایران را به ویژه درعهد شکوفایی فرش و دوران صفویان و قاجاریان بررسی کرده ایم. در این جست و جو علاوه بر منابع مکتوب،‌تصاویر هشتاد فرش آن زمان،‌تاثیر نمادگرایی در طراحی فرش ایران را تایید نموده است. در طی این پژوهش معرفی مبانی نظری نمادگرایی در فرش و نیز ساختار آن حاصل گردیده و برای نخستین بار طبقه بندی و دسته بندی مناسبی در این رابطه ارائه شده است که می تواند آغازی برای مطالعات بیشتر و طبقه بندی های دیگر باشد. واژگان کلیدی: فرش،‌زیبایی شناسی،‌نماد،‌نمادگرایی،‌طراحی فرش


بررسی نقش و رنگ در قالی سیستان
 زهرا حسین آبادی
 عضو هیات علمی دانشکده هنر دانشگاه سیستان و بلوچستان
 دکتر زهرا رهنورد
دانشیار دانشگاه تهران
 چکیده
نقش و رنگ فرش سیستان متاثر از شرایط اقلیمی،‌فرهنگی، تاریخی و همچنین بافت تصویری منطقه است. هنرمندان و بافندگان این نقوش،‌ با توجه به برداشتها،‌باورها، فرهنگ و قدمت تاریخی این دیار،‌نقشها و رنگهای خاصی را که حاوی مفاهیم آشکار و پنهان است،‌ بر روی بافت های خود به کار می گیرند. در این تحقیق پس از بررسی نقوش و رنگهای به کار رفته در فرش این منطقه،‌ به عواملی خواهیم پرداخت که در شکل گیری و شیوه بروز آن موثر بوده اند. این پدیده های تصویری معانی و مفاهیم متقاوتی دارند و تاثیر الهامات طبیعی در آنها،‌ گاه به چنان شکلی از انتزاع نائل می شود که به سختی می توان معادلی برای آن در پدیده های پیرامون باز شناخت. کیفیات و ارزشهای بصری در رنگ و نقش قالی سیستان متنوع و وسیع بوده و یکی از مهمترین آنها،‌ارزش وحدت در کثرت است که در فرش سیستان بیشتر در دو عنصر رنگ و نقش متجلی می شود. با توجه به گذشته تاریخی و حماسی مردم سیستان و نوع باورها و فرهنگ حاکم در این منطقه،‌ همچنین طبیعت ویژه این دیار،‌نقش و رنگی که در بافته های و دیگر هنرهای این سامان به کار می رود،‌نوعی نماد پردازی و تداعی وقایعی هستند که در واقع حلقه اتصال میان جهان معقول خودآگاهی و جهان غریزه اند و بافندگان به این طریق به نمادین کردن عناصر طبیعی و آرمان های خود به صورت نقش و رنگ می پردازند. واژگان کلیدی: فرش سیستان،‌رنگ، نقش،‌قالی ب

بررسی تکنیک بافت دست بافت های عشایر فارس بافته های منسوخ شده
اشکان رحمانی
 دانشجوی کارشناسی ارشد
 محمدتقی آشوری
عضو هیات علمی دانشگاه هنر

چکیده
در این تحقیق تکنیک بافت سه نمونه از دست بافت های کمیاب ایل قشقایی را بررسی کرده ایم. در دو نمونه اول به شباهت و تفاوت ساختار بافت هر کدام از آنها یعنی شیشه در مه بافی و ایی بافی (دو لایه بافی) اشاره کرده ایم. تشابه این دو بدین گونه است که هر دو دست بافته ای است داری،‌ تخت باف از نوع پودکشی،‌ و تار نما که در چله کشی آنها از دو رنگ متضاد استفاه می شود و تفاوت آنها در این است که شیشه در مه یک لایه بود در حالی که ایی دو لایه است. در چله کشی شیشه در مه تارهای رو یکدست تیره و زیر رنگ روشن استفاده می شود در صورتی که تارهای ایی یک به یک تیره و روشن است. وارونه چین بافی سومین نوع تخت باف از نوع پود پیچی بوده که شباهت زیادی با رندکافی(ورنی بافی) دارد اما به لحاظ استفاده از تکنیک خاص نقوش مورد استفاده،‌ ظریف بافته می شود. واژگان کلیدی شیشه در مه بافی،‌ ایی بافی،‌وارونه چین بافی،‌دو لایه بافی،‌ دوره چین بافی

مقایسه ارزش افزوده فرش دستباف در شرایط تولید کارفرمایی و خویش فرمایی
مهدی کیانی ابری
 مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردستان
حسین خاقانی
عضو هیات علمی دانشگاه ایلام

چکیده
 فرش دستباف از عمده اقلام صادراتی غیر نفتی کشور بودن که اشتغال وسیعی ایجاد کرده و ارتزاق حدود هشت الی نه میلیون نفر را به طور مستقیم و یا غیر مستقیم تحت پوشش قرار می دهد. صادرات فرش دستباف ایران در سالهای اخیر سیر نزولی داشته است. این مسیر نزولی تهدیدی جدی برای بیکاری جمعیت کثیری از هموطنان است. یکی از دلایل مهم این امر، کاهش ارزش افزوده فرش است. در این تحقیق استانهای همدان و فارس (فرشهای معمولی باف) و استان اصفهان(فرش ریزباف) مورد بررسی قرار گرفت. فرشهای مورد بررسی در این تحقیق در استان همدان روستایی باف استان فارس کشکولی باف و استان اصهان یک زرع و نیم است. انتخاب این فرشها با نظر کارشناسان خبره و با توجه به فراوانی آن نوع فرش در استانهای مذکور بود. اطلاعات مورد نیاز در این تحقیق را از طریق پرسش نامه جمع آوری کردیم. تعداد نمونه هر یک از استانها در سطح 95 درصد معین گردید. سپس با استفاده از نمونه گیری کاملا تصادفی،‌نمونه ها را انتخاب نمودیم. پس از جمع آوری اطلاعات مربوط به هزینه های تولید،‌هزینه ها را به دو دسته مستقیم و غیر مستقیم کردیم. هزینه های مستقیم شامل مواد اولیه و دستمزد مستقیم و غیر مستقیم تقسیم کردیم. هزینه های مستقیم شامل مواد اولیه و دستمزد مستقیم( که جزء هزینه های مستقم تولید هستند) و هزینه های غیر مستقیم(سربار) شامل برق،‌آب ،‌اجاره ، سرمایه و ... هستند. پس از تعیین میانگین قیمت فروش فرش نیز محاسبه گردید. سپس در دو شرایط خویش فرمایی و کارفرمایی ارزش افزوده محاسبه شد و نوع مدیریت تولید براساس ارزش افزوده بالاتر تعیین گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که ارزش افزوده در شرایط خویش فرمایی و کارفرمایی در استان همدان فرش روستایی باف برابر با 37726 و 140707 و استان اصفهان یک زرع و نیم برابر بیا 82050و 161508 و استان فارس عشایر باف کشکولی به ازای یک متر برابر با 4177 و 28138 هستند. واژگان کلیدی فرش دستباف، ارزش افزوده ، خویش فرمایی،‌کارفرمایی