OTHERS_CITABLE
چرا رکود و پایبندی به سنت های "خمود"؟ بیاییم باورهای خود را دگرگون سازیم | سردبیر
بیاییم باورهای خودرادگرگون سازیم
جوانی که پروریده استادی طراح نقش فرش بود، با من گفتگویی مجادله مانند داشت که: «طراحی نقش فرش به کمال مطلوب خود رسیده است و دیگر هیچ¬گونه تحولی در آن روا نیست زیرا هر تغییر و دگرگونی در طراحی نقش فرش، کجروی است و فرش ایران را از جایگاه بلند خود فرو می¬آورد (!)» و من پاسخی جز این نداشتم که «فرو آمده را دیگر فرودی نیست!»
یاد دارم که در داوری نخستین دوسالانه هنر اسلامی ایران (که سپس به دوسالانه نگارگری تغییر نام یافت) و من دبیری آن را به عهده داشتم، در داوری بر آثار به نماش درآمده، نظارت میکردم که نکند خدای ناکرده، التفات و محبت استادی و شاگردی، در داوری¬ها تاثیر گذارد و درین رهگذر حقی ار کسی پایمال شود. یکی از داوران که از اصفهان افتخار همکاری با من را داده بود، بر کار دانشجویی از دانشگاه الزهرا، که اسلیمیهای تازهای (غیرسنتی) را طراحی کرده بود، ایراد میگرفت و بر ایرادهای خود پافشاری می¬کرد که.«اینها غلط است و باید برای حفط اصالت طرح¬های سنتی ازین¬گونه نوآوری¬های "مبتذل" جلوگیری کرد!»، پرسیدم چرا ابتکار یک جوان مشتاق را "نوآوری مبتذل" می¬نامید و اینچنین، با «خط بطلان کشیدن» برین گونه ابتکارها نیروی آفرینش¬گر و بارور جوانان طراح را مستهلک می سازید و اگر داوری¬ها برین منوال ادامه یابند، در آیندهای نه چندان دور، جز گروهی «مقلد ناشایست سنت¬زدگان» نمی پرورانید!
اگر بخواهیم فرش ایران را به جایگاه بلند خودش بازگردانیم و یا حداقل، از فرود بیشترش جلوگیری کنیم، باید که باورهای خود را از هنر و از صنعت فرش تغییر دهیم. باید باور کنیم که هنر پویاست و سنت ایستا. هنر هرگز سنت نمیشود ولی سنتها میتوانند هنر را بارورتر سازند و در اعتلای ارزش¬های هنری سودمند گردند؛ هنر تقلید نیست، و تقلید نیز همیشه مقبول نمیافتد، تقلید آفرینش و باروری را «می کشد» و اندیشه را «معلول و بیمار» میسازد، چنانکه عارف بزرگ جلال¬الدین مولوی فرماید:
خلق را تقلیدشان بر باد داد ای دوصد لعنت برین تقلید باد
باید که باور کنیم جهان امروز جهان دیروز نیست و نیازهای امروز با نیازهای دیروز متفاوت است؛ باید باور کنیم که باید به فردا و به فرداهای دیگر اندیشید و هنری آفرید که نه تنها پاسخگوی نیازهای کنونی باشد، بلکه آگاهاننده شکوه و عظمت آینده باشد؛ باید باور کنیم که نسل جوان امروز ما بسیار هوشمندتر، آفرینندهتر و بارورتر از جوانان دیروزند؛ باید باور کنیم که جایگاه هنر دل است و برانگیزاننده اصلی آن جان و روان هنرمندست؛ باید باور کنیم که آنچه ما میاندیشیم، می گوییم و میکنیم، مطلق نیستند و «تنها اندیشه، گفتار و کردار ما نیستند که ارزشمندند»، زیرا به اندازه آنسان¬های آفریده شده، اندیشه، گفتار و کردار معتبر وجود
دارد؛ باید اضافه کنیم کلام مولانا، امیرمومنان، علیبنابیطالب علیهالسلام را که فرمود: «جوانان خود را برای آینده تربیت کنید زیرا آنان مردان آینده¬اند».
پس، ای استاد طراح، ای هنرور، ای هنرآموز فرش و ای امید این «هنر و صنعت متعالی»:
بیاتا گل پبرافشانیم و می در ساغر اندازیم فلک را سقف بشکافیم و طرحی دیگر اندازیم
تلاش کنیم که استعداهای جوانان را بارور کنیم و عقاید منجمد و یخزده خود را معیار هنر نگیریم، از تعصب برکنار بمانیم که رسول اکرم (ص) فرمود: «تعصب در هر جهت انسان را به دوزخ برد»؛ بکوشیم جهان محوری و جوان محوری را جایگزین خودمحوری کنیم. نباید به آنچه که خود آموخته و اندخته¬ایم تکیه کنیم و به آنها غرور ورزیم، که آموختنیها بسیارند و اندوختنیها پایانی ندارند. و هنر، جهانی است به فراخی آسمان¬ها، و طرح و نقش متنوع¬اند به تنوع کهکشان¬ها؛ آیا در چنین جهانی زیستن و انزوا گزیدن و از تلاش و نوآوری دست کشیدن و به اندوخته¬ای اندک دلخوش ساختن رواست؟ که هنرمند «جانشین خدا» بر زمین است و «فرش» نماد «عرش» است و:
تو خود حدیث مفصل بخوان ازین مجمل.
http://goljaam.icsa.ir/article-1-390-fa.pdf
2018-02-25
1
8
سنتهای فرشبافی
طراحی فرش
طرح نو
نواوری
خلاقیت
1
AUTHOR
OTHERS_CITABLE
بیدگنه و نقوش از یاد رفته
دستبافهای اصیل جامعه ایرانی مشخصکننده هویت و فرهنگ غنی کشورمان هستند. بافندگان روستایی بهواسطه نقوش اصیل و بدیع، عشق و ایمان را در تار و پود دستبافهای خود به اسارت گرفتهاند. قالی بیدگنه بهعنوان جلوهای از فرهنگ و هنر غنی این مرز و بوم، سالهاست که مورد بیمهری قرار گرفته و به دست فراموشی سپرده شده است. علیرغم وجود سابقه بسیار دیرین قالیبافی در این روستا، تاکنون تحقیق و پژوهش جامعی در زمینه شناسایی و معرفی دستبافتهای این منطقه صورت نگرفته لذا به منظور احیاء و جانبخشی دوباره به این هنر ضروری است با نگاهی دقیقتر به عناصر مؤثر در شکل پذیری آن، ظرفیتهای بالقوه موجود را غنا بخشیده و با بررسی عوامل آسیبرسان در جهت رشد و اعتلای آن کوشید. در گام نخست، مطالعات کتابخانهای و جستجو در پایگاههای اینترنتی نشان داد که تاکنون در این خصوص بجز چند پژوهش جانبی، تحقیق دیگری انجام نگرفته است. در گام بعدی با مطالعات میدانی و نمونهگیری از فرشهای بومی منطقه و آسیبشناسی آنها، راهکارها و روشهایی جهت ارتقاء و بازآفرینی قالی این منطقه ارائه گردید.
http://goljaam.icsa.ir/article-1-391-fa.pdf
2018-02-25
9
28
قالی بیدگنه
نقوش
آسیبشناسی
Bidgeneh Village and Its Forgotten Patterns
The hand-woven products indicate the identity and rich culture of our country, Iran. The weavers of “Bidgeneh village” have knitted faith and love in the warp and weft of their carpets. The Bidgeneh carpet, as one of the manifestations of high culture and art of Iran has been forgotten for many years. In spite of the long history of carpet-knitting in this village, there has been little research on the matter. In this paper, we have tried to revive this art by looking closer at the effective elements which involve in its formation. Initially we have shown that except a few disperse studies on the subject, yet there has not been done a full research on these carpets. Then we have studied pieces of the indigenous carpets and have carried out pathological studies for them. Finally, some methods have been recommended for upgrading and reviving the carpets of this region.
http://goljaam.icsa.ir/article-1-391-en.pdf
2018-02-25
9
28
Bidgeneh Carpet
Patterns
Pathology
Farzaneh
Khamseh
1
Tarbiat Modares University
AUTHOR
Marjan
Salavati
2
Faculty Member for Islamic Azad University
AUTHOR
OTHERS_CITABLE
نقش رایانه در طراحی فرش (در سه دهه اخیر)
عمدهترین عناصر زیباییشناسی فرش همانا طرح، رنگ و نقش آن است که به آن هویت میبخشد. طراحان طی چندین سده توانستهاند زیباترین و دلانگیزترین طرحها را بهصورت نقشه فرش اجرا نمایند و این امر تا به امروز ادامه دارد. عمر استفاده از رایانه در طراحی فرش به بیش از سه دهه نمیرسد و در مقایسه با طراحی با دست کاملاً جوان است، با اینحال توانسته امکانات وسیعی را پیش روی ما قرار دهد؛ گرچه به دلیل استقبال نشدن گسترده از رایانه در زمینههای مختلف تولید فرش، حضور آن کمرنگ بهنظر میرسد و باید در پی پاسخ گفتن به چالشهای میان فضای سنتی طراحی با دست و رایانه باشیم. در این زمینه با سؤالاتی از این دست مواجهیم: آیا ورود رایانه به عرصه طراحی سنتی به اصالتهای این هنر لطمه میزند؟ و یا اساساً حضور رایانه در این حوزه ضروری است؟ همچنین در صورتی که انبوهی از نقوش و طرحها در رایانه ذخیره شده باشد و دیگری نیازی به یادگیری طراحی با دست احساس نشود آنگاه رابطه استاد و شاگردی آسیب نمیبیند؟ روش تحقیق این مقاله بهصورت مطالعه موردی بوده و به منظور شناخت هر یک از روشهای یاد شده در طراحی فرش، نیاز بوده است به بررسی تاریخی روند شکلگیری طراحی با دست، تأثیر ابزار در سرعتبخشی به تولید طرحهای فرش و همچنین طراحی با استفاده از رایانه در مقایسه با طراحی با دست پرداخته شود. بدین منظور اطلاعات لازم از طریق مطالعه کتابخانهای و مصاحبه با استادان فن جمعآوری گردید. از مطالعه منابع یاد شده چنین بر میآید که هر یک از روشهای دستی و رایانهای در طراحی فرش مناسبات خاص خود را داراست که باعث شده وجوه افتراق و اشتراک میان این دو روشن گردد. با وجود این، امکانات و برنامههایی که در نرمافزارهای رایانهای پیشبینی شده بنمایههای تفکر و روشهای طراحی با دست را دنبال میکند. ویژگی بارز رایانه در سرعتبخشی به تولید، هم در موضوع طراحی و هم در زمینههای دیگر فرش چون محاسبات اولیه، بافت و بازاریابی است. بهنظر میرسد تمایل نداشتن طراحان سنتی فرش در استفاده از رایانه فینفسه ربطی به کاربرد رایانه بهعنوان ابزار ندارد، و دلایل این بیمیلی را باید در جای دیگری جستجو کرد. مهم این است که جایگاه رایانه در طراحی فرش درست تعریف شود.
http://goljaam.icsa.ir/article-1-392-fa.pdf
2018-02-25
29
46
فرش
طراحی فرش
نرمافزارهای طراحی
رایانه
The Role of Computer in Designing Carpets (Throughout the Past Three Decades)
Design, color and pattern, which are of the carpet overriding esthetic elements, create identity for a carpet. Designers have been depicting the most beautiful and attractive pictures as the carpet design for the past centuries. The history of incorporating computer-based designs into carpets does not exceed three decades; therefore, it is a present-day technology adopted: In the similar vein, it has provided us with a wide range of possibilities. However, due to lack of interest in the widespread use of computer in many carpet-manufacturing procedures, it seems to have been faded into insignificance; therefore, an attempt should be made in order to overcome the challenges between traditional designing atmosphere by hand & that of computer. There are some unanswerable questions as follows: 1) does computer ruin the carpet design genuineness?; 2) is the presence of computer fundamentally necessary in this field?, and 3) will the relationship between an artisan and an apprentice break down when there are countless patterns & designs saved in the computer and there is no need for these manually-designed patterns to be learned & handed down. The method of research adopted here is a case study. In order to recognize each of the above-said methods in designing carpets, it was deemed necessary to study the history of formation of manual designing and the impact of computers in speeding up the production of carpet drawings. In addition, a comparison has been made between computer-aided drawings with that of manual ones. To do this, appropriate data was collected via library resources & interviewing great masters. The research revealed that each one of the manual & computer-aided carpet drawings have special specifications which have been contributed to their similarities & differences. Between them nevertheless, the computer-software stem from manual designing. The distinctive characteristic of computer in speeding up the production is that it is regarded important in both drawing and other fields related to carpet such as approximate calculations, weaving & marketing. It seems that the disinterest of traditional carpet designers in making use of computer has nothing to do with using a computer as a tool; in the other hand, another convincing reason shall be uncovered. It is of paramount importance to describe computer in carpet drawing correctly.
http://goljaam.icsa.ir/article-1-392-en.pdf
2018-02-25
29
46
Carpet
Carpet Design
Design
Designing Software
Computer
Alireza
Khajeh Ahmad Attari
1
Faculty Member for Isfahan University of Arts
AUTHOR
OTHERS_CITABLE
آسیبشناسی طراحی فرشهای رایج و نوآوری در آنها
یکی از مهمترین عوامل مرغوبیت فرشهای ایرانی، کیفیت طراحی آنهاست. چگونه میتوان ارزشهای هنری و فرهنگی این نقوش را شناسایی کرد و در نقشههای جدید بهکار برد تا ضمن نوآوری، ارزشهای هنری و فرهنگی آنها حفظ گردد؟ در این مقاله سعی میشود به کمک اصول و مبانی هنرهای تجسمی، خصوصیات اصلی و ثابت نقشههای اصیل شناسایی گردد تا بتوان به کمک این قوانین، طرحهای جدید را آسیبشناسی و تلاش کرد تا نقشههایی همپایه آثار گذشته بهوجود آورد. این بررسی نشان میدهد عیوب فرشهای ناموفق جدید ناشی از نارسایی فرهنگی، ضعف طراحی، ترکیب و پیکربندی آنهاست. در انتها سعی میشود با ارائه قواعد پایه بهدست آمده، بایدها و نبایدهای نوآوری در طراحی فرش ارائه گردد.
http://goljaam.icsa.ir/article-1-393-fa.pdf
2018-02-25
47
68
طراحی فرش
نوآوری
مبانی هنرهای تجسمی
Pathology of Current Carpet Designs and Some Recommendations for Innovation to Improve Them
One of the most important factors resulting in outstanding qualities of Persian carpets is their designs. In designing a carpet, the important challenge is to strike a balance between preserving the cultural and artistic values of the design and it’s innovative. Using principles of visual arts, in this paper an attempt has been made to analyze genuine carpet designs and to identify their major features. These principles may guide designers to create new designs as genuine as the past masterpieces. The principles also may be used in evaluating the innovative designs, currently being used in Persian carpets. Applying these principles to some innovative carpet designs reveals that most of the unsuccessful designs suffer from lack of cultural values, and poor designing, composition and positioning. The paper also recommends some what-to-do and not-to-do for those carpet designs that are meant to be innovative.
http://goljaam.icsa.ir/article-1-393-en.pdf
2018-02-25
47
68
Carpet Design
Innovation
Principles of Visual Arts
Seyyed Mohammad Hossein
Rahmati
1
Faculty Member for Kashan University
AUTHOR
OTHERS_CITABLE
معرفی ویژگیهای فرشهای نفیس تبریز در دو دهه گذشته
فرش ایران جلوهای از تمام هنرهای ملی ماست. هزاران نفر در این حرفه مشغول بهکار بوده و فرشی که در مقابل دیدگان ما قرار میگیرد حاصل تلاش این زحمتکشان و هنرمندان است. ضرورت شناخت فرشهای نفیس در این مقطع زمانی بهوضوح مشهود است؛ زیرا متأسفانه به دلیل وجود بازارهای خارجی، این بافتهها با طرحهای استثناییشان از کشور خارج شد، کمتر نشانی از آنها در مراکز هنری ایران میتوان یافت. این قبیل فرشها تنها در نمایشگاهها و فروشگاهها عرضه شده و غالباً هنرمندان و بافندگان آنها در گمنامی بهسر میبرند. تنها تجار و عدهای خاص آنها را میشناسند و حتی در شناساندن این افراد به جوامع هنری کوششی نشده است. در این مقاله سعی شده با یک بررسی اجمالی در مورد تاریخچه شهر تبریز و سابقه فرشبافی در این ناحیه، به معرفی چند نمونه از تکنیکهای طراحی و رنگآمیزیِ فرشهای نفیس و ممتاز تبریز، معرفی طراحان آنها و همچنین ویژگیهای بافت آنها از نظر مواد و رنگ مصرفی و غیره پرداخته شود. روش تحقیق به صورت توصیفی- کتابخانهای و میدانی است.
http://goljaam.icsa.ir/article-1-394-fa.pdf
2018-02-25
69
86
فرش
بافت
طرح قالی
فرش نفیس تبریز
An Introduction to Characteristics of Precious Carpets of Tabriz (Throughout the Past Two Decades)
Persian carpet is a manifestation of all of our national arts. There are thousands of people working in this trade. These carpets are produced by efforts of so many workers and artists. Obviously, it is necessary to gain a good knowledge of precious carpets these days because due to good foreign market for them, unfortunately, these weavings with their exceptional designs have been exported abroad and there is almost no indication of them in Iranian artistic centers. Precious carpets are only presented in exhibitions and carpet shops and so often their artists and weavers fade into obscurity. Only few merchants and a number of particular persons know these people and even there can be no attempt to introduce them to art societies. This paper, beginning with a brief review of the history of Tabriz accompanied with the history of carpet-weaving in this area, introduces some designing and coloring techniques used for precious and high quality carpets of Tabriz and also their designers. Then it proceeds to present some characteristics of these carpets including: weaving method, used materials, colors and son on.
http://goljaam.icsa.ir/article-1-394-en.pdf
2018-02-25
69
86
Carpet
Weaving
Carpet Design
Precious Carpets of Tabriz
Afsaneh
Tahbaz
1
Alzahra University
AUTHOR
OTHERS_CITABLE
اسطوره هوشنگشاه در قالیهای تصویری دوره قاجاریه
از قرن سیزدهم هجری (دوره قاجار)، شاهد حضور قالیهایی با عنوانِ تصویری در ایران هستیم. این نوع قالیها با طرح و ابعاد خاص خودشان، به نوعی نشان دهنده تغییر در سلیقه تولید و مصرف و نیز اثرپذیری قالیبافی ایران از دیگر هنرها و برخی تحولات اجتماعی است. هنرمندانِ قالیهای تصویری ایران، موضوعاتی همانندِ تصاویر پادشاهان کهن و تاریخی و نیز شاهانِ معاصر را بر روی این قالیها بافتهاند. در این میان، هوشنگشاه از جمله شخصیتهایی است که حضوری گسترده در میان این تولیدات و بافتهها دارد. بررسیها نشان میدهد که هوشنگشاه از جایگاه ویژهای در میان شاهان اساطیری ایران برخوردار است. او کاشف بسیاری از موارد مهم و اثرگذار در زندگی و تمدن بشری در دوره اساطیری ایران محسوب شده و از طرفی دیگر بسیاری از صفات و خصلتهای انسانی و نیکو را به او نسبت دادهاند. و همین خصوصیتها و ویژگیها به نوعی میتواند حضور تصویر این پادشاه اساطیری را در تولیدات آثار هنری از جمله قالی توجیه کند.
http://goljaam.icsa.ir/article-1-395-fa.pdf
2018-02-25
87
100
قالی تصویری
قاجاریه
اسطوره
هوشنگشاه
Myth of King Hooshang (Hooshang Shah) in Pictorial Rugs of Qadjar Dynasty
Since 13th century (A.H.), we have been encountering the so-called pictorial rugs in Iran. These rugs have their own styles and sizes and reflect two major points: first, a kind of change in fabrication and consumption taste and second, the influence of other types of art and social reformations. Iranian pictorial rugs artists have designed and woven these rugs using themes such as ancient or contemporary Iranian kings’ portraits. Among which, King Hooshang (Hooshang Shah) is one of the figures who can be seen in these fabrics and weavings very often. Studies show that King Hooshang stands on a peculiar position among Iranian mythical kings. He is supposed to be the discoverer of many of the instrumental and influential elements of the human life and civilization in Iranian mythology. On the other hand, he is believed to have so many praiseworthy and humane traits. These traits and features can justify the presence of this mythical king’s portrait in art works and particularly rug weavings.
http://goljaam.icsa.ir/article-1-395-en.pdf
2018-02-25
87
100
Pictorial Rug
Qadjar Dynasty
Myth
King Hooshang (Hooshang Shah)
Ali
Vandshoari
1
Faculty Member for Tabriz University of Islamic Arts
AUTHOR
OTHERS_CITABLE
هویت ماهی در فرش ایرانی
هر چیز در نظام آفرینش نمادی است که دلالت بر حقیقت وجود چیز دیگری دارد که باید آن را جست و برای دریافت آن از دایره موجودیت آن خارج و یا در عمق آن وارد شد. مظهر نماد را میتوان از طبیعت یا منتزع از آن دانست. در طراحی فرش اشکال خالص و انتزاعی با چنان مهارتی بهکار گرفته میشوند که احساسی عمیق و ارزنده را با قدرتی کامل بیان مینمایند. ماهی از جمله نمادهایی است که در این حوزه تحقیقی به آن میپردازیم و در مناطق مختلف ایران با اشکال و نقشهای متفاوتی قابل رؤیت است که مسلماً این اشکال و نقشها را تحت تأثیر شرایط جغرافیایی، هنری و فرهنگی به خود گرفته است.
http://goljaam.icsa.ir/article-1-396-fa.pdf
2018-02-25
101
136
ماهی درهم
دوستکامی
حاشیه سماوری
هراتی
Identity of Fish in Iranian Carpet
Each entity in the universe is a symbol, containing a meaning which must be sought in its own circle of existence or maybe even out of it. The source of every symbol is either nature or a derivative of it, in one way or another. In carpet designing process, a deep and rich sensation is expressed using pure and abstract objects and shapes. Fish too, is a symbol of this kind which will be considered in this paper. This symbol can be observed in various parts of Iran embodied in different shapes and forms which means it has definitely been affected by geographical, artistic and cultural parameters of every specific area.
http://goljaam.icsa.ir/article-1-396-en.pdf
2018-02-25
101
136
Mahi-dar-ham (Interwoven Fish)
Doostkami
Hashiyeh Samavari (Samovar Margin)
Harati
Mahbobeh
Elahi
1
Faculty Member for Shariati College
AUTHOR
OTHERS_CITABLE
روش بهکارگیری نقوش قالی در طراحی گرافیک
نقوش قالی مانند نقوش سایر هنرهای دستی ایران منابع تصویری بسیار غنی و با ارزشی هستند که میتوانند در مواقع مناسب در طراحی آثار گرافیک امروز مورد استفاده قرار گیرند. این نقوش در سیر تاریخی قالیبافی عملاً مسیر بسیار پر نشیب و فرازی را طی کرده و به نقوشی خلاصه شده و زیبا با ساختار طراحی بسیار دقیق و منظم تبدیل شده و عملاً تکامل یافتهاند. آشنایی کلی دانشجویان رشته گرافیک با این نقوش و آگاهی تخصصی از آنها امروز یک ضرورت فرهنگی محسوب شده و بیشک کاربرد و بهرهگیری از آنها در ارتقاء سواد بصری و ایجاد هویت فرهنگی نقش بسیار مهمی دارد. بدیهی است که استفاده صحیح از این نقوش مستلزم شناخت صحیح آنها و تشخیص بهموقع کاربردشان بوده و لذا مهارت و تجربه لازم طراحان گرافیک را در بهرهبرداری از آنها میطلبد. بدون هر یک از این موارد، استفاده از نقوش به درستی انجام نشده، در نهایت باعث از بین رفتن جنبههای زیبایی و فرهنگی آن نقوش خواهد شد.
http://goljaam.icsa.ir/article-1-397-fa.pdf
2018-02-25
137
150
نقوش قالی
طراحی گرافیک
هویت فرهنگی
سواد بصری
Using Carpet Patterns for Graphic Design
As patterns of other Iranian handicrafts, carpet patterns are valuable and extensively rich sources of visual elements to be used in today’s graphical works whenever appropriate. Due to the fact that these patterns have paved a long way through the history of carpet-weaving, they have been evolved into distilled and beautiful patterns of precise and orderly design structures. It is a cultural necessity that graphics students be acquainted with these patterns and gain knowledge and expertise about them because using these patterns plays an important role in both increasing their visual literacy and creating cultural identity. Obviously, appropriate employment of these patterns requires both suitable knowledge of them and recognition of the right and opportune time of using them which in its turn, demands skill and experience of graphic designers while employing these patterns. In the case of lacking each of aforementioned items by designers, these patterns can not be used appropriately and their aesthetic and cultural aspects will be destroyed.
http://goljaam.icsa.ir/article-1-397-en.pdf
2018-02-25
137
150
Carpet Patterns
Graphic Design
Cultural Identity
Visual Literacy
Javad
Pouyan
1
Tarbiat Modares University
AUTHOR
Habib-o-llah
Ayatollahi
2
Department of Art Research, Shahed University
AUTHOR
Akbar
Alami
3
Department of Animation, Tarbiat Modares University
AUTHOR
OTHERS_CITABLE
دایرهالمعارف فرش و دانش فرششناسی ایران
دایرهالمعارف[۱] یا دانشنامه به اثری جامع اطلاق میگردد که حاوی زبده شاخههای دانش بشری است و علاوه بر صحت و جامعیت، میتواند به عنوان مرجعی معتبر دانش و اطلاعات موجود را در دسترس مخاطبان قرار دهد. در واقع دایرهالمعارف، اثر مرجعی است که اصلاحات جامعی را در مورد همه شاخههای دانش عرضه میکند و یا به صورت جامع به شاخه خاصی از دانش اختصاص دارد. هدف آن جستجوی علوم و اطلاعات پراکنده در جهان، گردآوری و انسجامبخشی و همچنین عرضه آنها به علاقمندان و مخاطبان است. دایرهالمعارفنویسی کاری است توصیفی و واقعنگارانه که اطلاعات آن موثق و بدون شاخ و برگ تجزیه و تحلیل است و به حفظیات و فرضیات استناد نمینماید بلکه از منابع دست اول و بدون پیشداوری، آخرین دادههای یک دانش را ثبت و ضبط میکند.
سابقه پیدایش آن در عرصه دانش، حداقل به سده دوم پیش از میلاد مسیح (ع) بر میگردد که در روم درباره فن خطابه، کشاورزی، بهداشت، دانش سپاهیگری و قانون تدوین شد. سپس در چین و ایران و برخی کشورهای دیگر این فعالیت تداوم یافت و علاوه بر دانشنامههای عمومی، دانشنامههای تخصصی نیز - که به شاخهای از دانش یا رشتههای وابسته محدود بود - تهیه گردید.
در ایران این حرکت از دوره اسلامی و از قرن دوم و سوم هجری آغاز گردید. مجموعههایی همچون دینکرت - تدوین شده در قرن دوم و سوم هجری، رسایل اخوان الصفا، احصاء العلوم اثر فارابی، قانون اثر ابوعلی سینا، ذخیره خوارزمشاهی اثر اسماعیل جرجانی، جامع العلوم اثر فخرالدین رازی و ... نمونههایی از جریان دایرهالمعارفنویسی دوره اسلامی در ایران است.
دایرهالمعارفنویسی در جهان در سده هیجدهم میلادی با تحول بزرگی در ضابطهمند شدن فن خود روبهرو گردید و با تألیف کتابشناسی جهان در ایتالیا و دایرهالمعارف در انگلستان که دومی به دست افرهیم چمبرز و زیر نظر دیدرو و با همکاری دانشمندانی چون ولتر، روسو، منتسکیو، دالامبر و ... ترجمه و تألیف شد، الگوی نوینی یافت که ذوق و سلیقه شخصی مؤلف را تابع ضابطه و اصول معین و تعریف شدهای نمود؛ اصولی که تا امروز کم و بیش معتبر است.
دایرهالمعارفنویسی با روش امروزی آن در ایران سابقه پنجاه ساله دارد و ترجمه دایرهالمعارف اسلام آغازگر این جریان است. نخستین اثر تألیفی و تحقیقی برجسته در این زمینه نیز دایرهالمعارف فارسی است که با سرپرستی مرحوم دکتر غلامحسین مصاحب تدوین شد. در دوران جمهوری اسلامی نیز مواردی همچون دایرهالمعارف بزرگ اسلامی در سال ۱۳۶۲ این حرکت را تداوم بخشید.[۲] در حال حاضر بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری رسالت پیگیری تهیه دانشنامههای عمومی و تخصصی را در سطح کشور بر عهده گرفته است.
نقش و جایگاه دایرهالمعارف در نظام فرش کشور
در ایران هنرمندان و دستاندرکاران فرش، اطلاعات و دانستههای هنرهای صناعی فرش را طی هزاران سال سینه به سینه و نسل به نسل آن به آیندگان منتقل کردهاند و تنها در موارد معدودی است که در سفرنامهها و شرح اموال و دارایی اماکن مذهبی و آموزشی و یا کاخها و پادشاهان، مطالبی از فرش و کلیات آن عنوان گردیده است. اسناد مصور و نیز آثار باستانی و تاریخی کشف شده نیز منابعی هستند که دادههای مناسبی را در این مقوله در بر دارند. همه این موارد زمینههای مناسبی برای انسجامبخشی به اطلاعات در یک نظم و سامان منطقی بهدست میدهد اما با وجود این، تا حدود سال ۱۹۰۰ میلادی پژوهش و تألیف مشخصی در این زمینه نداشتهایم.[۳] این حرکت از آن زمان عمدتاً از اروپا و امریکا آغاز میگردد و در این کشورها کتابهایی در زمینه فرشهای شرقی و ایرانی به نگارش در میآید که تعداد آنها تا سال ۱۳۸۲ بالغ بر ۱۸۰۰۰ مورد میشود.
در طی این مدت در ایران تألیفات بسیار محدودی را تا دهه پنجاه خورشیدی داریم. از آن زمان به بعد حرکت مناسبتری در این زمینه صورت میگیرد اما با این همه هنوز تعداد کتب معتبر داخلی در زمینه فرش دستباف به ۱۰۰ مورد هم نمیرسد. این در حالی است که حداقل در ۱۰ دانشگاه در مقطع کارشناسی و در ۱۰ مؤسسه آموزش عالی و دانشگاه در مقطع کاردانی، در رشته فرش دانشجو پذیرش میگردد و آموزش و پرورش نیز دانشآموزِ رشته فرش دارد. بدیهی است که همه این محصلان و پیش و بیش از آنها استادان و مربیان ذیربط، به اطلاعات سامان یافته علمی و هنری معتبر نیاز دارند، و هیچ منبعی همانند فرهنگنامه و لغتنامه و تعریف واژگان فرش پاسخگوی نیاز جامعه علمی نیست. از طرفی سیاستگذاران، برنامهریزان و دستاندرکاران نظام فرش کشور در ردههای مختلف ملی و استانی و در موضوعات داخلی و خارجی جهت تصمیمگیری و تصمیمسازی برای فرش ایران به یک رکن اساسی یعنی اطلاعات درست، جامع، علمی و روزآمد در این زمینه نیاز دارند. تولیدکنندگان، بازرگانان، صادرکنندگان، کارشناسان و متخصصان، تهیهکنندگان مواد اولیه و ابزار وسایل و پژوهشگران فرش نیز از دیگر گروههایی هستند که چنین اطلاعاتی میتواند مسیر مناسبتری را در زمینه فعالیتشان به آنها نشان دهد. بیشک تهیه و تدوین دایرهالمعارف فرش ایران یکی از مهمترین و اساسیترین راههای جبران این کمبود است.
اهداف و کارکردهای اساسی دایرهالمعارف فرش
نقش «اطلاعات و دادهها» در فرآیند تصمیمسازی و تصمیمگیری، همچنین در فرآیند پژوهش، مطالعه و آموزش و بالاخره در فرآیندهای عملیاتی تولید، توزیع و مصرف و سایر عرصهها بر هیچکس پوشیده نیست، اما آنچه اهمیت بیشتری دارد وجود توأمان ویژگیهای صحت، جامعیت و مرجعیت این اطلاعات در یک وضعیت نظاممند و سامانیافته است. دایرهالمعارف فرش در پی رسیدن به چنین جایگاهی در زمینه بهدست آوردن و گردآوری دادههای پراکنده فرش ایران است. موارد زیر از جمله پیامدهای پدید آمدن این دایرهالمعارف است:
ثبت هویت جنبههای مختلف این هنر اصیل و پیشگیری از امحاء و از بین رفتن اطلاعات و دانستههای موجود درباره فرش ایران؛
گردآوری اطلاعات و شناسنامه مناطق مشهور فرشبافی و نیز مشخصات سبکها و روشهای آنها و همچنین مشخص نمودن جغرافیای فرش کشور و زادگاههای اصلی آن و جایگاه هر یک در توسعه اجتماعی و اقتصادی؛
جمعآوری و ثبت دادههای تاریخی فرش و مشخصات فرشهای نفیس باقیمانده در گنجینههای مختلف داخل و خارج؛
ایجاد یک مرجع معتبر علمی و در عین حال مستند و حقوقی برای محققان و دانشپژوهان و نیز برای بهرهبرداری در مجامع و مراجع تخصصی و رسمی در دفاع از حقوق و مالکیت مادی و معنوی هنرمندان و تولیدکنندگان، بازرگانان و صاحبان طرحها و نقشههای اصیل ایران؛
پدید آوردن مجموعهای معتبر از دانستهها و اطلاعات جهت بهرهبرداری در تدوین استراتژی توسعه روستایی و نیز در برنامههای کلان و خرد فرش کشور.
تهیه و تدوین یک دایرهالمعارف جامع میتواند به نظام فرش در موارد دیگری که در پی میآید نیز کمک کند و اثرات مطلوبی بر آنها داشته باشد:
ایجاد زبان مشترک و فهم یکسان از مفاهیم و واژهها در حوزه دانش فرششناسی و شاخههای هنر صناعی فرش.
تعیین گستره و حیطههای مورد بحث در این دانش توسط نخبگان و صاحب نظران فرش.
توسعه و گسترش دانش و ابعادی از دانش فرششناسی که در تحقیقات کاربردی مورد غفلت قرار گرفته است.
ایجاد بسترهای لازم برای توسعه تحقیقات در زمینه جنبهها و مسایل گوناگون فرش.
فهم نقاط ضعف و نقصانهایی که به خوبی مورد مطالعه قرار نگرفتهاند.
تولید علم و ایجاد وحدت رویه در تحقیقات علمی و پایهای از طریق گسترش نگرش علمی مشترک در بین پژوهشگران.
بیرون آوردن مدافعان و مخالفان از بلاتکلیفی در قبال پشتوانه علمی و جایگاه فرش در دانش بشری.
پر کردن نیاز جامعه به داشتن یک مرجع تخصصی معتبر و جامع در زمینه فرش ایران.
بدیهی است در نتیجه اثرگذاریهای فوق و بهویژه در پی ایجاد زبان مشترک و فهم یکسان از واژهها و مفاهیم و شاخههای هنر اصیل فرش، میتوان به «ایجاد نقشه کلی و نگرش جامع پیرامون ابعاد مختلف رشته علمی فرش» دست پیدا نمود و به شالودهریزی دانش فرششناسی در ایران اطمینان یافت.
گزارش کلی مراحل کار انجام شده در زمینه دایرهالمعارف فرش
برقراری تماسهای مکرر و ایجاد تفاهم میان انجمن و بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی از آبان ۱۳۸۴.
انجام ملاقاتها و مذکرات متعدد با نهادها و شخصیتهای ذیربط به منظور جلب حمایت مادی و معنوی در این زمینه (از جمله با: مرکز ملی فرش ایران، شرکت سهامی فرش ایران، فرهنگستان هنر، سازمان میراث فرهنگی و گردشگردی، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، معاونت پژوهشی وزارت علوم، معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی، کانون هماهنگی و فناوری فرش ایران، دانشگاه کاشان، معاونت ریاست جمهوری و...).
تهیه طرح پیشنهادیِ تهیه و تدوین دایرهالمعارف و مذاکرات ذیربط بین انجمن و بنیاد.
جلب موافقت همکاریهای مادی و معنوی مرکز ملی فرش ایران، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، کانون هماهنگی و فناوری فرش ایران، دانشگاه کاشان، شرکت سهامی فرش و حمایت معنوی فرهنگستان هنر.
انعقاد قرارداد تهیه و تدوین دایرهالمعارف میان انجمن و بنیـاد در تاریخ ۱۵/۹/۸۶ با حجم تقریبی ۱۰۰۰ صفحه ۶۰۰ واژهای.
رایزنی درخصوص تشکیل شورای علمی دایرهالمعارف که در نهایت در اسفند ۱۳۸۶ اولین جلسه آن با حضور اعضای شورا تشکیل گردید. در این جلسه ضمن معارفه اعضاء و معرفی اهداف، آموزش توجیهی لازم صورت گرفت.
مدخلیابی و مدخلگزینی و تصویب آنها در شورای علمی دایرهالمعارف پس از طی حداقل ۱۰ جلسه و کار مستمر (که کار کارشناسی آن در خارج از جلسات نیز صورت پذیرفته است).
ساماندهی مداخل اصلی و فرعی در ۱۰ محور: مواد اولیه، طرح و نقش و زیباییشناسی، دانش فنی و فناوری فرش، مرمت و تکمیل، رنگرزی، سازمان و مدیریت، اقتصاد و بازرگانی، فرهنگی و اجتماعی، تاریخ، جغرافیا و سبکشناسی. ضمناً ۱۳۸ مدخل اصلی و ۵۴۶ مدخل فرعی شناسایی، بررسی و تصویب گردید.
برگزاری کارگاه آموزشی مقالهنویسی دایرهالمعارف در تاریخ ۶/۲/۸۷ در دانشگاه کاشان با حضور بیش از پنجاه نفر از استادان، پژوهشگران و نیز اعضاء پیوسته و وابسته انجمن پس از اعلام فراخوان در دانشگاهها و نیز کمیتهها و واحدهای انجمن.
برگزاری جلسه مشترک شورای علمی دایرهالمعارف و مسئولان گروهها و کمیتههای تخصصی انجمن جهت هماهنگی فعالیتها و جلب مشارکت اعضاء انجمن و شناسایی صاحبنظران و محققان فرش کشور.
فراخوان تهیه مقاله از طریق تهیه پوستر و ارسال به همه دانشگاهها و مراکز علمی تحقیقاتی و دستاندرکار فرش و مجامع عمومی و نیز از طریق مصاحبه مطبوعاتی و رسانهای و اعلام در روزنامهها و سایتها و اطلاعرسانی لازم در پایگاه رایانهای انجمن و بنیاد ( www.icsa.ir ) و ( www.bdbf.org.ir ).
تهیه شیوهنامه و ضوابط مقالهنویسی و نیز تنظیم بسته لازم برای راهنمایی داوطلبان و مؤلفان مقالهها.
بررسی و شناسایی محققان و پژوهشگران ذیربط به منظور پوشش تحقیقاتی مداخل مختلف که از دشوارترین مراحل اساسی در این فرآیند است. ضمناً تعداد محدودی نیز از طریق سایتها و اطلاعیهها اعلام آمادگی کردهاند.
تنظیم و تطبیق عناوین مداخل و زیر مداخلها با نوع تخصص و توانمندی محققان جهت پیشنهاد تدوین مقاله.
تشکیل پرونده برای مداخل و مؤلفان و انجام مکاتبه برای پیشنهاد مؤلف و حجم تألیف و مشخصات آن مقاله.
لازم به ذکر است در همه این مراحل علاوه بر کمک اعضاء شورای علمی و معاونت پژوهشی بنیاد، از کمکهای اعضاء هیئت مدیره و مسئولان گروهها و کمیتههای انجمن بهویژه مسئول کمیته آموزش و تحقیقات و نیز برخی از صاحبنظران دیگر بهرهمند گردیدهایم. همچنین مراحل دشوار دیگری از قبیل داوری، ارزیابی و پردازش مقالات، پیگیری اصلاح لازم، ویرایشهای گوناگون علمی، فنی، ادبی و بازبینی و بازخوانی در پیش است که هر کدام به تلاش و فعالیتهای مستمر و جدی نیاز دارد.
http://goljaam.icsa.ir/article-1-398-fa.pdf
2018-02-25
151
157
دانش فرششناسی
دایرهالمعارف فرش
Amirhossein
Chitsazian
1
Kashan University
AUTHOR