دوفصلنامه علمی گلجام

نگاهی به نشانه های تصویری در گلیم و گلیمچه های مناطق شرق استان مازندران
 محمداعظم زاده
عضو هیات علمی دانشکده هنر و معماری دانشگاه مازندران

چکیده
بافته های روستایی و به ویژه گلیمهای آن،‌ حاصل تجربه ذوقی و خلاقیت شخصی است و در عین حال،‌ تکامل و اصالت نقوش و رنگ آمیزی آن نتیجه یک روح جمعی است که در گذر زمان به شکوفایی رسیده است،‌ به نظر میرسد گلیم و گلیمچه های روستاییان شرق مازندران این پیوند روح جمعی را در خود حفظ کرده است، بافندگان این مناطق در روند تکامل آثار خود،‌نه تنها از طبیعت تقلید صرف نکرده، بلکه به موازات آن نقشهای نوینی را ابداع نموده اند. از این رو شناخت دستاوردهای آنها به عنوان دستبافته های ساده و قابل حمل علاوه بر فرآورده ای کاربردی، حاوی رمزهای پنهان و اشاراتی ورای زندگی مادی است که بررسی آنها جهت شناخت ایده ها،‌ بینش و شیوه زندگی اهمیت ویژه ای دارد. واژگان کلیدی: گلیم ،‌گلیمچه،‌نقش گلیم،‌رنگ گلیم،‌بافنده،‌دستباف


رضایت مندی بافندگان فرش دستباف در استانهای آذربایجان شرقی و اصفهان
محمدرضایی
 گروه مطالعات فرهنگی،‌دانشگاه علم و فرهنگ

چکیده
این مقاله در پی بررسی میزان و عوامل موثر بر رضایت شغلی بافندگان فرش دستباف است که اطلاعات آن از طریق پرسشنامه طی تحقیق در بین 834 نفر از بافندگان استانهای آذربایجان شرقی و اصفهان در سال 1382 جمع آوری شده است. در این تحقیق با تکیه بر الگوی نظری تلفیقی،‌نقش متغیرهای ذهنی و عینی در میزان رضایت بافندگان فرش مورد بررسی قرار می گیرد. واژگان کلیدی: فرش، رضایت شغلی،‌ سازمان تولید،‌عدالت توزیعی، هزبرگ،‌نظریه برابری،‌نظریه اختلاف

مطالعه فن شناسی نقشه قالی دو منطقه اصفهان و کرمان (بررسی یک نمونه از هر منطقه)
حمیدفرهمند بروجنی
عضو هیات علمی دانشگاه هنر اصفهان
 محمدجواد نجفیان
 کارشناس ارشد مرمت اشیای تاریخی و فرهنگی دانشگاه هنر اصفهان
 
چکیده
 حفظ و نگهداری نقشه های قالی تابع تدوین طرح حفاظتی، مرمتی و علمی مناسب و دقیق آنهاست. مطالعات پژوهشی و فن شناسی درباره نقشه های قالی دو منطقه اصفهان و کرمان با هدف کلی دستبابی به یک طرح جامع و دقیق برای حفظ و مرمت آنها انجام گرفته است. در این پژوهش علاوه بر تفاوتهایی در تکلنیک اجرای نقشه قالی دو منطقه، براساس مشاهده میکروسکوپی نوع الیاف کاغذ نقشه بدون تکیه گاه کرمان از چوب درختان کاج و صنوبر،‌الیاف مقوا و کاغذ نقشه قالی مقوایی کرمان از چوب درختان کاج،‌هملاک سرو خمره ای،‌سرو نوئل و صنوبر و الیاف کاغذ نقشه قالی اصفهان از چوب درختان زبان گنجشک سفید و کاج شناسایی شد. نوع رنگهای به کار رفته در رنگ آمیزی نقشه قالی بدون تکیه گاه کرمان و نقشه قالی اصفهان طبق آنالیز عنصری SEMو طیفFTIR تعیین گردید. بنابراین نوع رنگهای سرمه ای- مشکلی،‌‌آبی ، مشکلی ، قرمر و مرکب مشکی شطرنجی( با دست و چاپی) آلی است و سایر رنگهای به کار رفته از نوع معدنی است . رنگ سفید ترکیبی در نقشه کرمان سفیداب شیخ (سفید سرب) و رنگ سفید و سفید ترکیبی نقشه قالی اصفهان(به جز رنگ آبی روشن) سفیداب روی (سینکا) شناسایی گردید. واژگان کلیدی: فن شناسی، نقشه قالی،‌کاغذ، رنگ، رنگدانه درخت


نقشی بر فرش رویی بر عرش
نیکو شجاع نوری
 کارشناسی ارشد،‌پژوهش هنر از دانشگاه تهران

چکیده: نماد درخت یکی از قدیمی ترین نقوشی است که مورد توجه بشر قرار گرفته و آن را در آثار هنری خویش به کار برده است. این نماد که بیشتر آن را به عنوان درخت مقدس و یا درخت زندگی می ستودند،‌ از 3500 سال قبل از میلاد در نواحی بین النهرین و پس از آن ایران مورد توجه بوده است. حضور این نماد که با اشکال مختلف به کار گرفته می شده است،‌ تا پس از ظهور اسلام نیز همچنین در آثار هنری به چشم می خورد،‌ اما این بار نه به عنوان درخت زندگی و از دیدگاه اساطیری،‌ بلکه در نقش آفریده با برکت خداوند،‌ تسبیح کننده ذات اقدس الهی و نشانی از بهشت موعود. از این نقش به کرات در تمام شاخه های هنری از جمله فرش استفاده شده است. در هنر فرش طرحهای درختی از جمله فرش استفاده شده است. در هنر فرش طرحهای درختی از جمله مهمترین و متنوع ترین شاخه های طراحی فرش است که در اشکال مختلف از جمله طرح محرابی درختی،‌طراحی شده است. اما به کارگیری نقش درخت در جایگاه محراب،‌ مطمئناً از فلسفه ای برخوردار بوده است که می توان برای بعضی از اشکال آن تمثیلی از بهشت دانست و برای بعضی دیگر تمثیلی از موجودی تسبیح گر یعنی انسان،‌ چرا که تصویر درخت علاوه بر آنکه برخلاف تصویر انسان، مشمول ممنوعیت نقاشی در مکان نماز نمی باشد، در عین حال با توجه به آیات قرآنی،‌موجودی تسبیح گر و مبارک است که می تواند جانشین خوبی برای نقش انسان در مکان محراب باشد. بدین سان نمادی که زمانی بر مهرهای سنگی جلوه گر شده است، اینکه و پس از هزاران هزار سال،‌بر فرش،‌آن هم در جایگاه محراب رو به عرش الهی جلوه نمایی می کند
واژگان کلیدی: نقش گیاهان،‌ درخت زندگی،‌فرش ایرانی،‌فرشهای محرابی درختی.

بررسی تاثیر اوره در رنگرزی نخ پشمی با روناس
 مجید منتظر
 استادیار دانشکده نساجی دانشگاه امیرکبیر
سعید زرینه کارشناس ارشد شیمی نساجی

چکیده
در این تحقق اثر اوره در فرآیند رنگرزی نخ پشمی با روناس مورد مطالعه قرار گرفته است. اوره با درصدهای مختلف قبل،‌همزمان و بعد از رنگرزی به حمام رنگرزی اضافه شده و رفتار آن روی رنگرزی و لیف پشم مورد بررسی قرار گرفته است. آزمایشهای مختلف شامل تعیین میزان جذب رنگزا در زمانهای مختلف،‌جذب آب فتیله ای،‌ زمان غرق شدن،‌ثباتهای نوری و شستشویی و بررسی سطح الیاف با استفاده از میکروسکوپ الکترونی روی نمونه های انجام شده است. نتایج نشان می دهد که اوره سبب افزایش سرعت جذب روناس شده است. نتایج همچنین نشان می دهد که افزایش اوره به میزان کم «50 الی 250 درصد» باعث تورم الیاف پشم می شود،‌ولی به میزان بیش از 300 درصد باعث تخریب الیاف پشم و کاهش استحکام آنها می گردد. واژگان کلیدی: پشم، اوره،‌روناس،‌ رنگرزی