نقش بته‌جقه نقش‌مایه‌ای است که در هنر فرش ایران دورۀ اسلامی به کار گرفته شده است. سابقۀ استفاده از این نقش در هنر ایران همواره مورد بحث بوده است. گروهی این نقش را نقش‌مایه‌ای ایرانی می‌دانند که از تزیینات پیش از اسلام متولد شده است، مانند درخت سرو یا نقش بال حیوانات دورۀ ساسانی. در مقابل، گروه دیگر آن را نقش‌مایه‌ای می‌دانند که به‌واسطۀ شال‌های کشمیری هند به هنر ایران وارد شده است. نقش بته‌جقه از نقوش بسیار موردتوجه در میان بافندگان محسوب می‌شود. در اغلب شهرهای ایران نقش بته‌جقه، فرش‌ها و گلیم‌ها را تزیین نموده است. این نقش بیش از هر منطقه‌ای در دست‌باف‌های عشایری فارس، مانند فرش‌های بولوردی و قشقایی به کار رفته است. اما در نقاط دیگر مانند بیجار و همدان و در میان عشایر ترکمن و کردهای مناطق غربی ایران نیز رواج و مقبولیت دارد. در رابطه با نقش بته‌جقه بیش از هفتاد دستۀ طبقه‌بندی‌شده گزارش شده است؛ در‌حالی‌که تنها از نزدیک به بیست گروه با نام‌گذاری دقیق در منابع گوناگون نام برده شده است. با توجه به گستردگی و تنوع انواع مختلف در هر گروه، گستردگی انواع نقش‌مایۀ بته‌جقه بالغ بر ده‌ها نمونۀ متنوع می‌شود. کاربرد نقش‌مایۀ بته‌جقه نه‌تنها به‌عنوان نقش تزیینی، بلکه به‌عنوان پایه‌ای در شکل‌گیری برخی نقشه‌ها نیز بوده است.
دریافت: 1394/3/2 | پذیرش: 1394/11/28 | انتشار: 1395/7/3
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |